Eerste hulp bij het Burgemeestersconvenant
Het moment van de waarheid breekt aan voor de gemeenten die het Burgemeestersconvenant hebben ondertekend. Want in deze legislatuur moeten ze heel wat doelstellingen uit het Lokaal Energie- en Klimaatpact afvinken. Duurzame mobiliteit speelt hierin een cruciale rol.
Mobiliteitsarmoede: een vergeten klimaatuitdaging
Hoe zorg je ervoor dat niemand uit de boot valt en geraakt waar die moet zijn? Hoe ga je van mental shift naar modal shift? Hoe betrek je een zo divers mogelijk publiek met je participatieproject? We vroegen het aan Els, één van onze twee algemeen directeurs.
Duurzaamheid wordt vaak geassocieerd met ecologische maatregelen, maar Mobiel 21 focust ook sterk op sociale rechtvaardigheid. Waarom is dat zo belangrijk?
Els: "Duurzaamheid vernauwen tot CO₂-reductie is de realiteit geweld aandoen. Door klimaatdoelstellingen te bekijken door een sociale bril kan je meteen een veel bredere, maatschappelijke impact realiseren. En dan kom je al snel uit bij het probleem van mobiliteitsarmoede. Een reëel maar relatief onzichtbaar probleem waardoor mensen die geen toegang hebben tot betaalbaar en betrouwbaar (openbaar) vervoer, niet op hun werk geraken, moeilijk naar school, hobby’s of zelfs de dokter kunnen. Vooral kwetsbare groepen zoals ouderen, mensen met een beperking en gezinnen met een laag inkomen worden hier hard door getroffen. Dat heeft niet alleen impact op hun mobiliteit, maar ook op hun algemene levenskwaliteit. We weten dat ons mobiliteitsbeleid op dit moment de bestaande verschillen vergroot eerder dan ze te verkleinen. We moeten dus naar een systeem waar iedereen geraakt waar die moet zijn. Dat is de essentie van rechtvaardige mobiliteit.
Waar moeten lokale bestuurders op letten als ze die verschillen willen wegwerken?
Inclusieve mobiliteit draait in de basis om het wegwerken van 3 soorten drempels:
- beschikbaarheid
- betaalbaarheid
- bereikbaarheid en (fysieke) toegankelijkheid
Eens je weet waar je op moet letten, is het zaak om je mobiliteitsplan, communicatie en infrastructuur te gaan screenen op die drempels, om ze vervolgens systematisch aan te pakken.
Hoe helpt Mobiel 21 gemeenten die mobiliteitsarmoede willen aanpakken?
We bieden beleidsmakers concrete tools en methodieken om mobiliteitsarmoede te bestrijden. Dit kan gaan van beleidsadvies en strategische plannen tot onafhankelijk onderzoek, participatietrajecten uitwerken en concrete fietsoplossingen aanbieden. We zien dat steden zoals Gent met een actieplan vervoersarmoede al mooie stappen hebben gezet, en wij kunnen andere gemeenten helpen een gelijkaardige aanpak te ontwikkelen. Met De Fietsschool hebben we ook een krachtig initiatief om mensen effectief uit mobiliteitsarmoede te halen. We zijn al actief in tientallen Vlaamse gemeenten, maar eigenlijk zou elke gemeenten een Fietsschool moeten hebben om volwassenen te leren fietsen. Met het nieuwe digitale platform van De Fietsschool is dat zelfs gemakkelijker dan ooit.
Of ook leuk: speel een spelletje StraatPraat. Dat is een dialoogspel over mobiliteit. Tijdens het spelen praten de spelers met elkaar over hoe we met z'n allen onderweg zijn en hoe vlot of moeizaam dat gaat. Dat levert niet alleen een hoop spelplezier op, maar ook heel wat waardevolle input en inzichten om werk te maken van betere en duurzamere mobiliteit. Straatpraat kan je spelen in buurtwerkingen, verenigingen waar armen het woord nemen, ouderenverenigingen, organisaties die mensen verenigen rond een bepaald vervoermiddel. Maar Straatpraat is er zeker niet alleen voor mensen die niet altijd overal even gemakkelijk geraken. Ook studenten, beleidsmakers, sociaal-werkers ... kunnen het spel spelen.
Els Van den broeck
Inspraak en participatie: een hefboom voor gedragen beleid
Hoe zorgen jullie ervoor dat iedereen betrokken wordt bij mobiliteitsbeleid, en niet enkel de meest mondige of gefrustreerde inwoners?
Dat is een terechte vraag die veel beleidsmakers bezighoudt. Je wil namelijk dat jouw beslissingen inspelen op de noden, wensen en dromen van al je inwoners, ook de kwetsbaarste of minder mobiele. En dat kan alleen maar door te luisteren, ideeën uit te wisselen en samen aan oplossingen te werken.
Inspraak is een essentieel onderdeel van degelijk mobiliteitsbeleid, maar kwetsbare doelgroepen worden vaak te weinig gehoord. Daarom begeleiden we gemeenten bij participatietrajecten waarbij iedereen – jong en oud, arm en rijk – aan het woord komt. We zetten innovatieve methodieken in zoals burgerpanels, discussieavonden, buurtbabbels, focusgroepen, interviews, mobiliteitscafés of co-creatie-workshops. Zo zorgen we ervoor dat mobiliteitsplannen breed gedragen worden en aansluiten bij de echte noden van de inwoners.
Van groot tot klein, van Buggenhout en Boom tot Hoogstraten en Hooglede, we bieden beleidsmakers begeleiding op maat van start tot finish. We helpen hen ook om burgerinitiatieven te omarmen en kansen te geven. Toegegeven, dat is misschien even wennen als gemeente, maar het is ontzettend waardevol om de goede ideeën van burgers op een positieve manier in je beleid te integreren. Waarom zou je zo'n kans laten liggen?
Hoe helpt Mobiel 21 gemeenten om de doelstellingen in de Burgemeestersconvenant en het Lokaal Energie- en Klimaatpact te vertalen naar concrete acties?
Wij werken nauw samen met gemeenten om de mobiliteitsaspecten binnen deze doelstellingen scherp in kaart te brengen. Door een integrale benadering, waarbij mobiliteitsarmoede, energie-efficiëntie en participatie hand in hand gaan, zorgen we ervoor dat duurzame mobiliteitsoplossingen ook bijdragen aan sociale inclusie. Dit maakt het mogelijk om concrete, meetbare acties te formuleren die zowel het klimaat als de leefbaarheid en sociale cohesie verbeteren.
Wij gaan heel graag met gemeenten aan de slag op 2 terreinen:
- Opmaak van actieplan ‘Mobiliteit’ binnen het burgemeestersconvenant.
- Concrete acties uitwerken uit zoals de organisatie van fietslessen, het begeleiden van themaspecifieke, inclusieve participatietrajecten , het uitwerken en opvolgen van testopstellingen en het samenwerken met scholen rond duurzame schoolomgevingen.
Welke specifieke ingrepen of veranderingen zijn volgens jou nodig om de ambities in de Burgemeestersconvenant waar te maken?
We hebben net een grote enquête gehouden bij een representatieve groep van 2.000 Vlamingen. Daaruit blijkt dat de Vlaming wel degelijk weet waar de prioriteiten liggen, ook al neemt de auto nog een disproportioneel grote plaats in wanneer diezelfde Vlaming zich verplaatst. Blijkt ook dat essentiële oplossingen zoals deelmobiliteit nog onbekend en onbemind zijn. Daar is zeker nog veel winst te rapen. Ook de toegankelijkheid en betrouwbaarheid van ons openbaar vervoer moeten veel beter. En onderweg mogen we zeker niet vergeten om de kennis van de massa te verzilveren via participatieve trajecten. Al deze maatregelen zorgen ervoor dat duurzame mobiliteit niet slechts een theoretische wens blijft, maar daadwerkelijk bijdraagt aan een inclusieve, gezonde samenleving waarin iedereen letterlijk en figuurlijk zijn draai vindt.
Welke rol spelen technologie en innovatie daarin?
Technologie en innovatie zijn onlosmakelijk verbonden met de transitie naar meer duurzame mobiliteit. Door gebruik te maken van objectieve data, slimme apps en digitale platformen kunnen gemeenten hun mobiliteitsaanbod efficiënter organiseren, monitoren en bijsturen. Maar ook hier geldt: let op dat iedereen mee is en mee kan. Uit ons onderzoek naar de digitale mobiliteitskloof in Vlaanderen blijkt dat er grote verschillen bestaan tussen bevolkingsgroepen. Betrek je burgers dus actief en werk onderweg, of liever nog op voorhand, alle mogelijke drempels weg - ook digitale - om concreet werk te maken van rechtvaardige mobiliteit.
Maak het verschil met een sociaal klimaatbeleid
Wat zou je gemeentebesturen aanraden die nog twijfelen om in actie te schieten?
Mijn advies is simpel: wacht niet. Mobiliteit raakt iedereen, en een goed beleid kan een enorm verschil maken in het dagelijks leven van je inwoners. Mobiel 21 staat klaar met expertise, inspiratie en concrete oplossingen. Door samen te werken kunnen we samen positieve impact maken en:
- mobiliteitsarmoede verminderen: via slimme, duurzame en sociaal rechtvaardige oplossingen.
- draagvlak vergroten: door inclusieve inspraakmethodieken toe te passen.
- klimaatdoelstellingen realiseren: door van mobiliteit een hefboom te maken voor een leefbare, gezonde en duurzame gemeente.
Het is zo belangrijk om die eerste stap te zetten naar een toegankelijkere, inclusievere, gezonde en leefbare gemeente voor iedereen. Ik ben alvast bereikbaar voor advies en commentaar (lacht).
Gerelateerde inzichten
Rechtvaardige mobiliteit: what’s in a name?
Voldoet de term ‘duurzame mobiliteit’ opeens niet meer? En is rechtvaardige mobiliteit gewoon een een nieuw begrip dat hetzelfde betekent. Of vullen beide elkaar aan? Collega Els legt uit
Klachtenregen over flexvervoer in Vlaanderen: Wat moet anders?
Het flexvervoer van De Lijn, bedoeld om het openbaar vervoer flexibeler en efficiënter te maken, krijgt felle kritiek van reizigers. Onderzoek van Mobiel 21 naar het vervoer op maat in Gent toont aan aan dat flexvervoer pas werkt als het eenvoudig, laagdrempelig en afgestemd is op de behoeften van minder mobiele personen.
Samen tegen mobiliteitsarmoede
Je kunnen verplaatsen is een basisrecht. Daarom maken we komaf met mobiliteitsarmoede. We geven fietsles aan volwassenen, kinderen en studenten. Én we doen onafhankelijk onderzoek.