Wat zijn de vervoerregio’s? 

Sinds 1 jan­u­ari 2019 is Vlaan­deren opgedeeld in 15 vervoerregio’s. Dat zijn clus­ters van gemeen­ten waarin mobiliteit op elka­ar wordt afgestemd. Elke ver­vo­er­re­gio heeft een ver­vo­er­re­gio­raad waarin verte­gen­wo­ordi­gers zit­ten van onder meer het Departe­ment Mobiliteit en Open­bare Werken (MOW), het Agentschap Wegen en Ver­keer (AWV), De Lijn en de lokale over­he­den. De ver­vo­er­re­gio­raad is hét basis­plat­form voor over­leg over mobiliteit en moet ervoor zor­gen dat mobiliteit gestroom­li­jnd wordt op Vlaams niveau. 

Samen met de vervoerregio’s wordt ook het con­cept van basis­bereik­baarheid geïn­tro­duceerd. Daarmee wor­den belan­grijke maatschap­pelijke func­ties bereik­baar gemaakt op basis van een vraag­gericht sys­teem zodat ver­vo­ersmid­de­len en bud­get­ten opti­maal wor­den ingezet. Com­bi­mo­biliteit, waar­bij reizigers voor hun ver­plaatsin­gen ver­schil­lende ver­vo­ersmid­de­len com­bineren, staat cen­traal. Ver­vo­ersmid­de­len (open­baar ver­vo­er, fiets, auto, vracht­wa­gen, …) zijn dus niet langer con­cur­renten, maar vullen elka­ar aan. 

Wan­neer wor­den de ver­vo­er­re­gio’s ingevoerd? 

Om het con­cept van basis­bereik­baarheid en de werk­ing van een ver­vo­er­re­gio­raad uit te testen en vorm te geven, start­ten in 2016 al proef­pro­jecten in de regio’s Aalst, Antwer­pen, Meche­len en de Westhoek. 

De Vlaamse Regering keurde op 21 decem­ber 2018 het ontwerp van decreet Basis­bereik­baarheid goed. De vol­gende stap is een goed­keur­ing door het Vlaams Par­lement. De mobiliteitsvisie van de regio’s moet in de tweede helft van 2019 afgerond zijn. Nadi­en wordt er een geïn­te­greerd ver­vo­er­sre­gio­plan uitgewerkt. 

Wat zijn de groot­ste veran­derin­gen ten opzichte van het vorige decreet? 

Met basis­bereik­baarheid gaan we van aan­bodges­tu­urd naar vraagges­tu­urd open­baar ver­vo­er. Boven­di­en wordt de lokale over­he­den een grotere stem beloofd bij de invulling ervan. De nieuwe visie houdt in principe meer reken­ing met de reële ver­vo­ersstromen en zet de bud­get­ten in func­tie van die vraag in. 

Eigen­lijk wordt het hele mobiliteitscon­cept voor Vlaan­deren her­dacht voor alle aspecten van mobiliteit: fiets­beleid, open­baar ver­vo­er, ver­keersvei­ligheid, knelpun­ten, … Boven­di­en wordt de afstem­ming met andere rel­e­vante belei­ds­domeinen en niveaus zoals ruimte en kli­maat steeds belangrijker. 

Lokale over­he­den kri­j­gen dankz­ij de vervoerregio’s meer autonomie om hun ver­vo­ers-net uit te teke­nen. De ver­schil­lende over­he­den zit­ten er aan tafel als even­waardi­ge part­ners. Er zal dus min­der ver­snip­per­ing zijn omdat alle part­ners met elka­ar over­leggen op een hoger niveau en zo het gemeen­telijk belang overstijgen. 

Wat zijn de groot­ste uitdagin­gen en voor wie? 

De belan­gen van lan­delijke regio’s liggen vaak anders dan die van ste­den. En toch zullen gemeen­ten voor­bij hun eigen gren­zen en belan­gen moeten kijken om samen met gewest­elijke dien­sten de uitdagin­gen voor hun regio aan te pakken. Samen akko­ord rak­en over bv. invester­ing­spri­or­iteit­en, ver­keersvei­ligheid en doorstro­ming en een degelijk aan­bod van open­baar ver­vo­er, da’s geen kleine uitdaging. 

De vervoerregio’s kun­nen via een raam­con­tract wel beroep doen op studiebu­reaus voor pro­fes­sionele, inhoudelijke begelei­d­ing bij de uitwerk­ing van hun mobiliteitsvisie. 

Hoe zie jij het con­cept van basis­bereik­baarheid verder evolueren? 

Vlaan­deren is alti­jd al een voor­lop­er geweest wat betre­ft lokale (duurzame) ver­vo­er­s­plan­nen. Die meer dan 300 plan­nen hebben gezorgd voor een men­tale shift qua beleid en samen­werk­ing. De resul­tat­en qua modal shift bli­jven echter onder de verwachtin­gen, al heeft dat voor een deel ook met tegen­stri­jdi­ge wet­gev­ing te mak­en (bedri­jf­swa­gens, fis­caliteit, his­torisch slechte ruimtelijke orden­ing, … ). De vervoerregio’s kun­nen boven­lokale en inter­dis­ci­plinaire samen­werk­ing een nieuwe boost geven. Kijk maar naar de visieno­ta van het piloot­pro­ject in de Regio Antwer­pen die goed denkt in de richt­ing van een stad­sre­gio. Dat is ook een ten­dens die we in Europa zien: de func­tionele stad wordt als­maar belangrijker. 

Anderz­i­jds zijn 50% van onze ver­plaatsin­gen min­der dan 5 km. De leef­baarheid van kleine, lokale woonker­nen bli­jft even belan­grijk. Daarom moet een gemeente de vri­jheid en ruimte bli­jven hebben om pro­jecten op maat te realis­eren in de con­text van de huidi­ge gemeen­telijke mobiliteitsplannen. 

Welke ver­be­terin­gen of aan­passin­gen zijn nog nodig? 

Door voor open­baar ver­vo­er vraagges­tu­urd te werken, kun­nen de mid­de­len effi­ciën­ter gebruikt wor­den. Maar, naast kosten­ef­fi­ciën­tie moet er ook aan­dacht zijn voor ver­vo­er­sar­moede en toe­ganke­lijkheid, twee aspecten die in het nieuwe decreet nog te weinig wor­den meegenomen. 

Een geïn­te­greerd ver­vo­er­sys­teem van inter­modale mobiliteit is cru­ci­aal voor basis­bereik­baarheid. Dat sys­teem bestaat uit vier lagen: 

1. Een spoor­netwerk voor inter­na­tionale, inter­re­gionale en intercity-verbindingen 
2. Een kern­netwerk van trams en bussen dat ste­den en gemeen­ten verbindt 
3. Een aan­vullen net van bus­li­j­nen bovenop het kern­netwerk om piek­mo­menten op te vangen 
4. Ver­vo­er op maat op wijkniveau met deel­dien­sten, gedeelde taxi’s of mobil­i­ty as a ser­vice (MaaS) oplossingen.

Zo’n sys­teem is een werk dat nooit af is. Het hele over­leg­mod­el dat nu veran­dert in een par­tic­i­patiemod­el is een posi­tieve evo­lu­tie. De vraag is of de over­heid dat pro­ces niet moet helpen sturen bijvoor­beeld met een stakeholdermanager. 

We zijn op de goede weg, maar we zijn er nog niet. Ik denk dat veel gemeen­ten en andere stake­hold­ers benieuwd zijn naar de verdere con­crete uitwerk­ing en vooral ook, inhoudelijke ver­helder­ing van de decreet­tek­sten (pro­ce­dures, sub­si­die-aspecten, knooppunten, …).

Inte­gratie mag ook niet zomaar een mod­e­wo­ord zijn. Laat ons daarom miss­chien eerst werk mak­en van een goedgekeurd Mobiliteit­s­plan Vlaan­deren en het Belei­d­splan Ruimte Vlaanderen.