Fervente fan, koele minnaar of regelrechte voetbalhater … Draai het of keer het zoals je wilt, feit is dat je dezer dagen maar moeilijk rond het WK-voetbal kunt. Dus sta ons toe om even een streepje voetbaljargon te gebruiken om de aandacht te vestigen op een etterende wonde die al jarenlang maar niet genezen wil: verkeersdoden.
‘De nul houden’, dus. Dat mag dan, afgaande op de superlatieven, voor de Rode Duivels niet meteen het streefdoel zijn, voor onze ministers van mobiliteit lijkt ‘De nul halen’ een doel dat almaar verder buiten bereik komt te liggen. Wij halen de VAR erbij voor een analyse.
Het rapport van onze wegen oogt alvast niet zo fraai. De laatste Verkeersveiligheidsbarometer toont dat het aantal doden (ter plaatse) op onze wegen met meer dan 16% is gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. 326 personen stierven dit jaar al in het verkeer. Meer dan een kwart daarvan is voetganger of fietser. Het aantal fietsdoden stijgt zelfs naar het hoogste aantal in de afgelopen 10 jaar (van 31 naar 49). In elk gewest gaan de cijfers in stijgende lijn. En dat ondanks alle maatregelen, technische innovaties, sensibiliseringscampagnes en stijgende budgetten voor infrastructuur en veiligheid. Als ‘Vision Zero’ een even verre droom blijkt als een corruptievrije Wereldvoetbalbond, dan weet je dat je met een probleem zit.
We kunnen niet alles oplossen met technologie
Jazeker, technologie heeft de voorbije decennia vele tienduizenden mensenlevens gered. Denk maar aan iets eenvoudigs als de veiligheidsgordel, de dodehoekspiegel of automatische noodremsystemen. Snelheidsverlagingen en trajectcontroles leiden systematisch tot minder zware ongevallen en minder verkeersdoden. Opvallend: Vaak zijn technologische innovaties vooral van toepassing op gemotoriseerd verkeer en niet zozeer op actieve weggebruikers. Die blijven cru gezegd in leven bij gratie van autotechnologie die hen genadig is. De dramatische cijfers van de verkeersveiligheidsbarometer laten zien dat technologische vooruitgang duidelijk ook grenzen kent als het erop aankomt om mensenlevens te redden.
Technologie blijft nodig om ons verkeer veiliger te maken, maar de winsten die we hier in de komende jaren mee kunnen boeken, zullen eerder marginaal zijn. Niet ‘newer cars’ maar ‘fewer cars’. Dat zou een veel grotere impact hebben om het einddoel van nul verkeersdoden te halen.
We houden vast aan oude strategieën
De meeste mensen houden niet zo van verandering. We wringen ons in allerlei bochten en doen er alles aan om alles zoveel mogelijk bij het oude te laten. Desnoods met wat vandalisme erbij als dat de zaken kan doen stilstaan (of achteruitgaan). Sinds 20 november, de Internationale Herinneringsdag voor Verkeersslachtoffers van de Verenigde Naties, weten we echter ook dat oude recepten de voorbije 50 jaar tot meer dan 80.000 (!!) verkeersdoden leidden. Da’s de volledige bevolking van een gemiddelde Vlaamse centrumstad, pakweg Mechelen of Hasselt, naar het kerkhof dragen. Het zijn 80.000 namen op een veel te lang tapijt tijdens een herdenkingsmoment. Maar minstens even erg is dat ze een veelvoud van mensen vertegenwoordigen met verdriet dat nooit meer weggaat.
Intussen blijft België koploper in het subsidiëren van fossiele brandstoffen. En bij elke crisis klampen we ons wanhopig vast aan een verleden waarvan we eigenlijk al lang weten dat het nooit zal/mag terugkeren. Waarom niet weer eens lekker ouderwets naar ons gezond boerenverstand luisteren dat zegt: eigenlijk kan ik wel eens met de fiets naar het werk of de winkel, eigenlijk is het toch wel interessant dat mijn werkgever een treinabonnement betaalt, eigenlijk hoef ik geen drie keer per jaar op vliegvakantie …
We saboteren onze sterspeler
We weten dat het openbaar vervoer de ruggengraat is van een gezond mobiliteitssysteem. En toch moeten OV-maatschappijen het jaar na jaar met minder budget doen, worden lijnen afgeschaft, landelijke gebieden over het hoofd gezien en is Basisbereikbaarheid intussen compleet uitgehold.
Het OV moet echt openbaar, en dus voor iedereen, worden zodat het overal te lande toegankelijke mobiliteit garandeert. De vraag of het dan nog rendabel is, is echt niet de belangrijkste. Leefbaarheid moet daarentegen de belangrijkste maatstaf zijn. Een betrouwbaar, comfortabel en betaalbaar openbaar vervoer neemt namelijk de noodzaak weg om in de auto te stappen. Uiteraard kan je niet alle autoritten voorkomen, je hebt altijd noodzakelijk verkeer. Maar in een wereld met fijnmazig openbaar vervoer, duurzame alternatieven en goede voorzieningen staat dat noodzakelijk verkeer alvast nooit meer in de file.
Een hattrick scoren met straten op mensenmaat
Niemand ziet graag mensen sterven, en ja, we hebben geprobeerd om ons verkeer minder moordend te maken. Maar toch is er in al die jaren ook een zeker gevoel van gelatenheid gekomen, dat ons verkeer nu eenmaal doden eist. Dat weigeren we te accepteren bij Mobiel 21, om de simpele reden dat verkeersdoden een (systeem)keuze zijn en niet zomaar een accident. En dus zijn autoluwe dorpen en steden de toekomst. Minder autoverkeer maakt ruimte vrij voor mensen om te dromen, om te herademen, om beter te leven. Neem de auto weg, stimuleer actieve en gedeelde mobiliteit, breng de nabijheid terug, en kijk hoe je hiermee een zuivere hattrick scoort voor de maatschappij:
- Nul verkeersdoden (misschien wel vóór 2050, stel je voor).
- Gezondere dorpen en steden met een menselijker en socialer karakter.
- Het einde van vervoersarmoede want iedereen geraakt waar hij of zij wil geraken.
Technologie, wetgeving en preventie schurken tegen de grenzen van hun kunnen aan. Dus, beste beleidsmakers: put your money where your mouth is. En maak werk van deftige, betrouwbare, comfortabele en betaalbare vervoerssystemen die écht het potentieel hebben om nul verkeersdoden te veroorzaken. Gooi dus de huidige houding van ‘mathematisch is alles nog mogelijk’ resoluut overboord. Want het is niet minder dan een zwaktebod als het over het terugdringen van het aantal verkeersdoden gaat. En, beste Belgen, laat zien dat jullie je gedrag kunnen en willen veranderen. Met de campagne 30 Dagen Minder Wagen hebben jullie alvast bewezen dat het kan, als jullie de kans maar krijgen. Ook de laatste FietsDNA-enquête van Fietsberaad toont dat we meer willen fietsen, zowel functioneel als voor het plezier. Maar ook hier doet een gebrek aan veilige infrastructuur mensen twijfelen.
Als we weigeren om echt te veranderen, om echt te kiezen voor mensenlevens en levenskwaliteit dan stevenen we ook de komende decennia af op een schandelijke nederlaag die nog jarenlang in bloedrode forfaitcijfers op de tabellen zal staan.